Van Start-Up naar Scale-Up

Stichting Intern Toezicht Goede Doelen past norm aan

Tekst: Redactie DDB

De Stichting Intern Toezicht Goede Doelen (ITGD), een initiatief van en door de sector, bestaat in januari 2025 vijf jaar. Doel is het professionaliseren en innoveren van het toezicht op goede doelen. Ervaren en gedreven toezichthouders zetten onbezoldigd hun schouders onder deze moeilijke missie. Met succes. Een gesprek met voorzitter Franck Erkens en vicevoorzitter Inge Drontmann over inspirerend toezicht en de driehoek kennis, lobby en netwerk.   

Wat is de huidige status van ITGD?

Franck Erkens: ‘ITGD is niet meer weg te denken uit de sector Filantropie. We zijn een bloeiende stichting en bereiken via de aangesloten organisaties ongeveer 450 actieve toezichthouders. Dit zijn grote organisaties – KWF, Amnesty, Oxfam Novib – en kleine organisaties –  HandicapNL, EpilepsieNL of Wilde Ganzen. We onderhouden constructieve betrekkingen met de externe toezichthouder CBF, de brancheorganisaties, de kennisinstellingen en politiek Den Haag. ITGD biedt opleidingen voor toezichthouders en zet zich in voor permanente educatie.’

Wat is het speelveld?

Inge Drontmann: ‘Nederland telt ongeveer zevenhonderd door het CBF erkende goede doelen. Deze goede doelen ontvangen jaarlijks ruim vijf miljard euro aan geefgeld. Anders dan de situatie in het Verenigd Koninkrijk en Ierland is in Nederland sprake van een sector die zichzelf reguleert. De onafhankelijke commissie Normstelling bepaalt de normen van de CBF Erkenning van Goede Doelen. De externe toezichthouder, het CBF, handhaaft deze via een periodieke toetsing.’

Hoe ontwikkelt zich het toezicht op goede doelen?

FE: ‘Het vraagt veel om de vier rollen van de toezichthouder – dus ook die van werkgever van de bestuurder, adviseur (gevraagd en ongevraagd) en ambassadeur  – adequaat te vervullen. Waarbij in het toezicht ook rekening gehouden moet worden met de belangen van stakeholders. Om jongere toezichthouders te interesseren, is een passende vergoeding wellicht van belang. We bereiken als sector inmiddels een punt waarop we een vergelijking moeten maken met de onderwijs- en zorgsector.’

Welke eigenschappen vereist het rollenspel van toezichthouders?

ID: ‘De vereiste eigenschappen verschillen niet veel van die in de corporate wereld. Toezichthouden vraagt strategisch overzicht en analytisch vermogen. Het werkgeverschap vereist kennis van en inzicht in het belonen, boeien en binden van de bestuurder. Goed adviseurschap vergt zicht op risicobeheersing, kansen en bedreigingen. En een rolvaste ambassadeur representeert de organisatie op gepaste afstand tegenover de diverse stakeholders.’

Welke zaken vragen extra aandacht van de toezichthouder op goede doelen?

ID: ‘Denk aan de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen, bedoeld om wanbeleid tegen te gaan.  De WBTR beoogt dat bestuurders en toezichthouders het belang van de vereniging of stichting vooropstellen. Daarnaast is er de Nederlandse Corporate Governance Code 2022 die onder meer een richtsnoer biedt voor de omgang tussen toezicht en bestuur. En tot slot de Erkenningsregeling voor goede doelen waarin toezicht een belangrijkere rol gaat spelen.’

Wat houdt dit laatste in?

FE: ‘Onlangs is de Erkenningsregeling voor goede doelen aangepast. Deze was te summier aangaande good governance en prudent intern toezicht. Als expert zorgde ITGD, samen met de commissie Normstelling, Goede Doelen Nederland en het CBF, voor een stevige aanscherping. Met ingang van 2025 vraagt dit van toezichthouders een nieuw perspectief. Het CBF zal de kwaliteit van het intern toezicht langs deze nieuwe normen toetsen. Goed intern toezicht wordt dus nog belangrijker voor het behoud van Erkenning als goed doel.’

Welke omgevingsfactoren maken toezichthouden complex?

ID: ‘Wat dacht je van geopolitieke spanningen die het geefgedrag kunnen beïnvloeden? Of van de nationale politiek en de gevolgen daarvan voor ontwikkelingssamenwerking? Intussen is sprake van een toenemende concurrentie onder goede doelen. In een professionele raad van toezicht zijn er steeds aandachtsgebieden af te dekken. Vergeet duurzaamheid, innovatie, diversiteit en inclusie niet. De som der delen moet al deze aandachtsgebieden vertegenwoordigen.’

Hoe verhoudt toezicht op goede doelen zich tot toezicht op andere non-profitsectoren?

FE: ‘Elders is de professionalisering van het intern toezicht al vele jaren gaande. Dat zie je bij de sector woningcorporaties, de zorg en de pensioensector. In die zin heeft de sector filantropie een behoorlijke inhaalslag te maken. Onderzoek naar de kwaliteit van intern toezicht op goede doelen, door hoogleraar Openbaar Bestuur en Maatschappelijke Democratie Caelesta Braun van de Universiteit Leiden, zal meer richting geven aan deze professionaliseringsslag.’

What’s next?

FE: ‘Al met al zijn we als ITGD na vijf jaar in een tweede fase terechtgekomen. Zeker is dat de bewustwording van de noodzaak van goed intern toezicht en de consequenties daarvan voor goede-doelenorganisaties toenemen. Met de aangescherpte normen en de handhaving daarvan door het CBF zijn we als sector goed bezig. In januari 2025, in aanloop naar ons eerste lustrum, komen we hier graag uitvoeriger op terug.